جایگاه رنگ در معماری و کاربرد آن

طراحان رنگ حرفه‌‌ای و معماران معتقند که، آنها صرفاً، به “سطوح زیبا” و خلق زیبایی توجه ندارند. بلکه، مفاهیم رنگ و مواد را به طور هدفمند، ایجاد و اجرا می‌کنند. آنها از دانش گسترده‌  اثر و تاریخچه رنگ، برای ایجاد مفاهیم رنگ در معماری، استفاده می‌کنند.

طراحان رنگ با همکاری سازندگان، معماران و صنعتگران، فضاهای زندگی جذابی، به لحاظ بصری ایجاد می‌کنند و از فرهنگ ساختمانی، با کیفیت بالایی حمایت می‌کنند.

 رنگ‌ها بر زندگی ما تاثیر می‌گذارند، انرژی را منتقل می‌کنند و شخصیت دارند. ترکیب رنگ‌های طبیعی و هماهنگ در معماری چند رنگی، در ایجاد خلق و خوی خاص موثر هستند.

آنچه به ویژه در ترکیب رنگ در معماری، ضروری است، ترکیب هماهنگ و هارمونی رنگ‌ها است، زیرا رنگ‌ها به ندرت، به خودی خود ظاهر می‌شوند. بنابراین، شناخت رنگ‌ها و امکان ترکیب آن‌ها، به ویژه از نظر مفهوم رنگ در طراحی داخلی و همچنین کاربرد و جایگاه رنگ در معماری، ضروری است.

رنگ به زمینه، فضا، کیفیت، تراکم، شدت، کمیت، ترکیب و نور بستگی دارد.

 رنگ می تواند حال و هوای هر فضایی در خانه، به خصوص در اتاق نشیمن شما را تغییر دهد. کاربرد و جایگاه رنگ در معماری ساختمان، به ویژه اتاق نشیمن، به عنوان اتاقی که خانواده و مهمانان بیشتر در آن گرد هم می‌آیند، مهم است و باید طرح رنگ آن احساس خوشامدگویی و جرقه گفتگو را برانگیزد.

طرح رنگ اتاق نیز کل فرآیند طراحی را هدایت می‌کند. بنابراین انتخاب ترکیب رنگی که بیشتر به آن علاقه دارید، به شما کمک می‌کند که، تا چندین سال با طرح موجود، راحت زندگی کنید. با این حال، ممکن است بخواهید با یک طرح رنگ غیر منتظره، سایه‌های متضاد را به روشی انرژی‌بخش، با هم جفت کنید.

کاربرد رنگ شناسی در معماری

رنگ‌های ساختمان یا اتاق عمیقاً می‌توانند بر احساس افرادی که از آن استفاده می‌کنند، تاثیر بگذارند. این اهمیت شناخت رنگ در معماری را نشان می‌دهد. رنگ‌شناسی شکلی از روان‌شناسی رنگ است، که از رنگ‌ها برای تاثیرگذاری بر خلق و خو، عملکردهای فیزیکی و سلامتی افراد، استفاده می‌کند. بنابراین کاملاً منطقی است، که از کاربرد رنگ شناسی در معماری، برای دکوراسیون خانه خود بهره جویید.

هرچند، یک نما با توجه به رنگ آن، به روش‌های گوناگونی درک می‌شود، اما در ادامه، تداعی‌های احساسی هر رنگ در معماری را بطور خلاصه بیان می‌کنیم و اثرات متفاوت آن‌ها را در فضای معماری ارزیابی خواهیم کرد.

• قرمز: بسته به رنگ دقیقش می‌تواند به اشتیاق، هیجان یا گرما دلالت کند، اما همزمان می‌تواند، با ترس یا خطر نیز همراه باشد. رنگ‌های تیره‌تر و مایل به قهوه‌ای ممکن است تند و فریبنده باشند، در حالی که رنگ‌های قرمز روشن و نئون دوستانه و چشم نواز هستند. لمس رنگ قرمز در فضاهای با رنگ خنثی‌تر نیز می‌تواند، یک روش بسیار موثر ترکیب رنگ در معماری، برای جلب توجه افراد به اشیاء یا عناصر خاص، باشد.

• نارنجی: اگرچه غیرمعمول، استفاده‌های معماری از رنگ نارنجی می‌تواند فضاهای آرامش‌بخش، درخشان و دوستانه ایجاد کند. فضاهای نارنجی که نسبت به قرمز کمتر خودنمایی می‌کنند، آرام‌تر هستند، اما همچنان روشن و شاداب هستند. بنابراین،  با کاربرد رنگ شناسی در معماری، علاوه بر خلق جلوه های بصری، می‌توان از آن، در برانگیختن احساسات با مفهوم خاص، یاری جست.

 از آنجایی که رنگ نارنجی، درک تهاجمی کمتری ایجاد می‌کند، برای استفاده زیاد نیز خطر کمتری دارد.

• زرد: این رنگ، در ترکیب رنگ در معماری، نماد درخشندگی و شادابی است و می‌تواند، به گونه‌ای در تمام فضا برای برجسته کردن عناصر خاص، استفاده شود، که به اندازه رنگ قرمز تحت تاثیر قرار نگیرد.

رنگ زرد، به دلیل ارتباطات دوستانه و عجیبی که دارد، معمولاً در فضاهای کودکانه، مانند مهدکودک‌ها استفاده می‌شود و به دلیل درخشندگی آن، هر فضای خاکستری یا تاریک، سرزنده به نظر میرسد. همچنان، رنگ‌های کم رنگ‌تر یا نارنجی‌تر زرد، ممکن است، آرام‌تر به نظر برسند.

• سبز: یکی دیگر از رنگ‌های غیرمعمول رنگ در معماری، سبز،  به ویژه سبز زمردی یا سبز پاستلی، می‌باشد، که بسیار تسکین دهنده و آرامش بخش است. حتی سبز نئون، هرچند روشن، عموماً آرام‌تر از سایر رنگ‌های نئون به نظر می‌رسد. با این حال، سبز مایل به زرد، اگر ضعیف استفاده شود و همینطور، قرار گرفتن رنگ سبز با رنگ سفید، ممکن است، احساس بالینی عجیبی داشته باشد. از نقطه نظر نمای بیرونی و کاربرد رنگ شناسی در معماری، ایجاد دیوارهای سبز و بام‌های سبز، نشان دهنده پایداری و گرمای دوستانه هستند.

• آبی: رنگ آبی خنک، آرامش بخش، باوقار و ایمن است. در سقف ها، به آسمان اشاره می‌کند، در حالی که عناصر آبی منفرد، مانند ستون‌ها یا مبلمان، از رایج‌ترین موارد استفاده از یک رنگ اصلی، در معماری هستند. نصب نور آبی نیز از موثرترین‌ها در فضاهای بیرونی است.

• بنفش: رنگ بنفش (به‌ویژه بنفش پاستلی)، مانند رنگ آبی اما تا حدی بیشتر، برای تنظیمات نور پراکنده، ملایم و آرامش‌بخش است.

 بنفش نئون، به‌ویژه چراغ‌های بنفش نئون، سرگرم‌کننده، روشن و هیجان‌انگیز هستند و به دلیل منحصربه‌فرد بودنشان می‌توانند، تاثیری ماندگار بگذارند.

• سفید: دیوارهای سفید، به دلیل اینکه دلالت بر خلوص و تمیزی دارند، یکی از رایج‌ترین ویژگی‌های رنگ در معماری مدرن است. استفاده از آنها در نمای بیرونی، برای سایه‌های چشمگیر و نماهای صاف و بکر، مناسب است. در حالی که دیوارهای سفید داخلی می‌توانند، احساس آرامش، اما هوشیاری را در کاربر ایجاد کنند. سقف‌ها و دیوارهای سفید نیز به انتشار نور کمک می‌کنند و باعث می‌شوند فضاهای داخلی روشن‌تر به نظر برسند.

• سیاه: با الهام از کاربرد و جایگاه رنگ در معماری، ساختمان‌های سیاه معمولاً سرد و متفکرانه به نظر می‌رسند، اگرچه ممکن است، در موقعیت‌های خاص، شوم تلقی شوند.

 نورپردازی متفکرانه در فضای مشکی داخلی و بیرونی باعث می‌شود در اتاق‌ها و نماها کمتر، احساس تاریکی و ظلمت شود.

 در حالی که معماری چوبی سیاه، ممکن است روستایی و درونگرا به نظر برسد، جزئیات فلزی سیاه، اغلب براق و مدرن به نظر می‌رسند.

تضاد رنگ در معماری

بدیهی است، که رنگ در معماری دارای قدرت احساسی عظیمی است. با این حال، هنگام طراحی با رنگ، توجه به نور، متریال و طراحی، حتی در مورد رنگ‌های معمولی سیاه و سفید، ضروری است.

تنها طراحی منسجم و جامع می‌تواند تضمین کند که استفاده از رنگ در معماری، اثر مورد نظر را ایجاد می‌کند.

رنگ در بیان خصوصیات جسم و در درک هندسه شی، نقش دارد.

تن رنگ و کنتراست (تضاد) آن بر ابعاد و شکل ظاهری اشیاء تاثیر می‌گذارد:

– رنگ روشن در پس زمینه تیره روشن‌تر از آنچه هست، به نظر می‌رسد. رنگ تیره در پس زمینه روشن حتی تیره‌تر به نظر می‌رسد.

-اگر رنگ شدیدتر باشد به نظر می‌رسد فضای کمتری را، اشغال کند. اگر شدت رنگ کمتر باشد، به نظر می‌رسد که ناحیه آن بزرگ‌تر است.

کاربرد رنگ در معماری داخلی

طرح رنگ، باید بر اساس مفهوم خاصی باشد و مفهوم، بستگی به ماهیت فضا دارد. بنابراین، مفاهیم برای فضای رسمی یا فضای غیررسمی تغییر می‌کند. آگاهی از کاربرد رنگ در معماری، کمک می‌کند، اثری تازه یا قدیمی خلق کنید، نظم و انضباط سازمان یافته یا هرج و مرج کنترل شده داشته باشید.

برای طراحی یک طرح رنگی، باید سه جزء اصلی پوسته را با استفاده از قوانین رنگ در معماری، در نظر بگیریم، که شامل موارد زیر می‌باشند.

• دیوارها، کف، سقف

مردم در اتاق هایی با سقف روشن، دیوارهای متوسط ​​و کف تیره احساس راحتی بیشتری می‌کنند و به ترتیب با رنگ آسمان، شاخ و برگ و زمین مطابقت دارد.

• نسبت‌های اتاق

اگر یک اتاق خیلی بزرگ باشد، می توان با استفاده از رنگ های تیره و طرح های رنگی مکمل، با استناد به قوانین ترکیب رنگ در معماری، جلوه را کاهش داد. اگر اتاق خیلی کوچک است، می توان با استفاده از رنگ‌های روشن و یا طرح های تک رنگی و مشابه، آن را بزرگتر نشان داد.

• تعادل جامدات و فضاهای خالی

ایجاد تعادل جامدات و فضاهای خالی، در مبحث کاربرد رنگ در معماری، میزان نور ورودی به اتاق را تعیین می‌کند. اگر نور اتاقی بیش از حد مطلوب باشد، می‌توان با استفاده از رنگ‌های تیره جلوه را کاهش داد. اگر میزان نور ورودی به اتاق کمتر از حد مورد نظر باشد، می‌توان با استفاده از رنگ‌های روشن جلوه را کاهش داد. این بستگی به وسعت پنجره‌های یک اتاق دارد.

شناسنامه فنی و شناسنامه فنی و ملکی ساختمان

ساختمان نیز مانند هر فرد که شناسنامه ای دارد و مشخصاتش در آن نوشته شده است، دارای شناسنامه ای است و مشخصات عمومی ساختمان در آن قید شده است که به آن شناسنامه فنی و ملکی ساختمان می گویند. در فرآیند ساخت، یک ساختمان باید از مراحل قانونی زیادی عبور کرده و مجوزهای مختلفی را کسب کند تا بتواند برای بهره برداری استفاده شود. مجوزها شامل دریافت مجوزهای ابتدایی ساخت و ساز تا صدور پروانه ساختمان است. شناسنامه فنی ساختمان و شناسنامه فنی و ملکی ساختمان دو مورد از اسناد ساختمان هستند. این دو سند عناوین مشابهی دارند اما با یکدیگر متفاوت هستند. عمده این تفاوت ها مربوط به زمان صدور، مرجع صادر کننده و محتوا می شود.

شناسنامه فنی و ملکی ساختمان چیست؟

شناسنامه فنی و ملکی ساختمان در واقع نوعی مستندسازی از جزئی ترین بخش های ساخت و روش رعایت مقررات ملی ساختمان و ضوابط شهری در یک ساختمان است. در شناسنامه فنی و ملکی ساختمان تمامی اطلاعات مربوط به بخش معماری، سیستم سازه ای، برق، فاضلاب و آب رسانی و تمامی اطلاعات در زمینه فنی و اجرایی مطرح شده است. همه ی افرادی که در ساخت و اجرای ساختمان نقش داشته اند (از طراحی و اجرا تا نظارت) به صورت کامل در شناسنامه ی فنی و ملکی ساختمان ذکر می شوند. یک شناسنامه‌فنی و ملکی با کیفیت نقش مهمی در بحث قیمت گذاری در ساختمان ها دارد.

اهمیت شناسنامه فنی و ملکی ساختمان چیست؟

افراد در هنگام خرید یک ساختمان، بعد از بازدید کردن از موارد مختلف نهایتاً ملک دلخواه خود را از نظر قیمت، نقشه و طراحی انتخاب می‎کنند، اما حتی در صورت انجام تحقیق و بررسی بسیار نمی توانند تمامی مشخصات و اطلاعات یک ملک که در ظاهر قابل دیدن نیست ولی بسیار با اهمیت است را دریافت کنند. اطلاعات بسیار مهمی وجود دارند که در ظاهر قابل تشخیص نیست؛ برای مثال:

1. نوع مالکیت و کاربری ساختمان
2.  معماری و ویژگی های دیوارها و نازک‎‌‌کاری در نما
3. آسانسور ساختمان و مشخصات فنی آن به صورت دقیق

تفاوت شناسنامه فنی و شناسنامه فنی و ملکی ساختمان چیست؟

دو سند تحت عناوین شناسنامه‌فنی ساختمان و شناسنامه فنی و ملکی ساختمان وجود دارد؛ بسیاری از افراد به اشتباه این دو را با هم یکسان می دانند اما در عمل این دو با هم تفاوت هایی دارند. در واقع، صدور شنا‌سنامه فنی ساختمان از سال ۹۵ شروع شده است ولی به خاطر تشابه با شناسنامه‌فنی و ملکی ساختمان از نظر عنوان، سوءتفاهم‌هایی ایجاد گردیده است. عمده این تفاوت ها به شرح زیر است:

1. تفاوت در زمان صادر شدن سند: شنا‌سنامه‌فنی در زمان دریافت پروانه ساخت برای ساختمان و پیش از ساخت صادر می‌شود و دریافت آن طبق قانون اجباری نیست، اما چون اطلاعات کاملی از ساختمان ارائه می کند که شامل اطلاعات معماری، سازه‌ ای و تأسیسات است، برای پیش‌فروش کردن واحدهای ساخته نشده بسیار مفید است. از طرف دیگر، صدور شنا‌سنامه‌فنی و ملکی در هنگام اخذ گواهی پایان کار صورت می گیرد و مجموعه اطلاعاتی کامل‌تر، دقیق تر و فنی تر از شناسنامه فنی ساختمان ارائه می کند. به طور خلاصه، در هنگام صدور پروانه ساخت، شناسنامه‌فنی ساختمان و در هنگام دریافت گواهی پایان کار، شناسنامه‌فنی و ملکی ساختمان صادر و دریافت می شود.
2. تفاوت در محتوا: در شناسنامه‌فنی ساختمان اطلاعاتی کلی شامل اطلاعات معماری، سازه‌ ای و تأسیساتی مطرح می‌شود؛ اما در شناسنامه‌فنی و ملکی موضوعاتی مانند رعایت قوانین ملی ساخت و ضوابط شهرسازی نیز مطرح می شود.

تفاوت در مرجع صادرکننده: طبق قانون، شهرداری صادر کننده ی شناسنامه فنی ساختمان و سازمان نظام مهندسی نیز صادر کننده شنا‌‌سنامه فنی و ملکی برای ساختمان است.

شناسنامه فنی ساختمان چیست؟

شناسنامه فنی یک ساختمان از سندهایی است که در طی فرآیند قانونی هر ساختمان باید اخذ شود. در بازار مسکن، هدف از صدور شنا‌سنامه فنی یک ساختمان افزایش سطح ساخت، تأمین خواسته ها و تضمین حقوق مشتریان ذکر شده است. این شناسنامه در قالب یک برگ دفترچه صحافی است که به مالک ساختمان داده می شود.

اهمیت شناسنامه فنی ساختمان چیست؟

در صورت داشتن اطلاعاتی تخصصی و مسائل فنی پنهان که در ظاهر قابل شناسایی و تشخیص نیست می توان خیلی بهتر و با اطمینان بیشتر در مورد خرید ملک تصمیم گرفت. شنا‌سنامه فنی ساختمان این اطلاعات پنهان را ارائه می کند. وجود شنا‌سنامه فنی ساختمان در آن بخش از پروژه‌های ساختمانی که به شکل پیش فروش به مشتری واگذار می شوند، اهمیت بیشتری خواهد داشت. در چنین حالتی، در هنگام پیش‌خرید مشتری از کلیه جزییاتی از ساختمان که وجه آن در آغاز کار پرداخت می شود، آگاه می شود؛ در نتیجه می‌توان گفت که در حالت پیش‌خرید، شناسنامه فنی ساختمان نقش مهمی در تضمین حقوق خریدار ملک دارد.

مراحل تهیه شناسنامه فنی و ملکی ساختمان چیست؟

برای تهیه شنا‌سنامه فنی و ملکی هر ساختمان باید مراحل زیر طی شود:

1. دفترچه اطلاعات و پیش نویس شنا‌‌سنامه‌فنی و ملکی تکمیل شده و همراه با گواهی عدم خلافی تحویل داده شود.
2. با امور مالی تسویه حساب صورت گیرد.
3. برای ارزیابی کیفیت اجرای ساختمان و بررسی نحوه ی نظارت مهندس ناظر توسط سازمان نظام مهندسی ساختمان بازدید صورت می گیرد.
4. شناسنامه فنی و ملکی تهیه و تنظیم شده و به مالک یا نماینده قانونی آن تحویل داده می شود.

صدور شناسنامه فنی و شناسنامه فنی و ملکی ساختمان

سازمان نظام مهندسی ساختمان در هر استان‌ شناسنامه ی فنی و ملکی را صادر می کند. هم چنین، برای صدور شنا‌سنامه فنی و ملکی مهر و امضای برخی افراد ضروری است مانند طراح معماری، طراح سازه، طراح مکانیک، طراح برق، ناظر معماری، ناظر سازه، ناظر مکانیک، ناظر برق و سازنده.

شنا‌سنامه فنی برای ساختمان اجباری نیست ولی صدور آن به خواست سازندگان اتفاق می افتد و اصولاً بر فرآیند پیش فروش نظارت داشته و کمک کننده است. هر سازنده ‌ای که بخواهد این سند را دریافت کند می ‌تواند بعد از صدور پروانه ساختمان، درخواست صدور شناسنامه ی فنی را از شهرداری کند. باید در ابتدا فرآیند صدور پروانه ساختمان طی شود، سپس سازنده و شخصی که می خواهد پیش خرید بنا را انجام دهد، با مراجعه به یکی از دفاتر اسناد رسمی، قراردادی کاملاً رسمی تنظیم کرده و با قرارداد بر اساس شنا‌سنامه فنی موافقت کنند.

شناسنامه فنی و ملکی در مقررات ملی ساختمان

در مبحث دوم مقررات ملی ساختمان به شنا‌سنامه فنی و ملکی ساختمان اشاره شده است و مطالب زیر در آن قید شده است:

• مجريان مكلف هستند پس از اتمام كار، براي تهيه شناسنامه فنی و ملكی ساختمان به ترتيبی كه وزارت مسكن و شهرسازی تعيين می نمايد، اطلاعات فنی و ملكی ساختمان، گواهی ناظر و تأییدیه های لازم را در اختيار سازمان نظام مهندسي ساختمان استان قرار دهند. يك نسخه از شناسنامه فنی و ملكی ساختمان در اختيار شهرداری و يا ساير مراجع صدور پروانه برای صدور پايان كار قرار داده می شود.

• هزينه های خدمات مهندسی كه در قالب شناسنامه فنی و ملكی به مالك ساختمان ارائه می شود بر اساس تعرفه ی خدمات فوق كه سالانه به پيشنهاد شورای مركزی سازمان نظام مهندسی به تصويب وزارت مسكن و شهرسازي مي رسد در قالب ماده 37 قانون نظام مهندسی و كنترل ساختمان، دريافت می شود.

• شناسنامه فني و ملكي ساختمان در كليه ی نقل و انتقالات ساختمان هایی كه پس از ابلاغ اين آئين نامه پروانه ساختماني دريافت مي کنند همراه با نقشه هاي چون ساخت بايد تحويل خريدار گردد تا از مشخصات ساختمانی كه خريداری می نمايد، مطلع شود.

• ابعاد، شكل، عناوين و محتوای شناسنامه فني و ملكي ساختمان كه در سراسر كشور يكسان است، توسط وزارت مسكن و شهرسازی تهيه و ابلاغ خواهد شد.

• شهرداری ها و ساير مراجع صدور پروانه ساختمان در مورد ساختمان هايی كه پس از ابلاغ اين آيين نامه براي آن ها پروانه ساختمان صادر می كنند، در زمان خاتمه كار و تقاضاي پايان كار، موظف هستند شناسنامه فنی و ملكی ساختمان را از متقاضی مطالبه و گواهي پايان كار را بر اساس آن صادر نمايند.

الزامات اجرایی در صدور شناسنامه فنی و ملکی ساختمان

1. تهیه نقشه های اجرایی دقیق و درست
2. حضور مجری ذی صلاح به عنوان مسئول اجرای صحیح ساختمان
3. انجام نظارت دقیق و ارائه گزارش و تأییدیه های لازم توسط ناظران
4. به کارگیری مصالح و تجهیزات استاندارد
5. انجام کار توسط افراد ماهر و دارای صلاحیت

جمع بندی

در اسناد مربوط به ساختمان دو سند تحت عناوین شنا‌سنامه‌فنی و ملکی ساختمان و شناسنامه فنی ساختمان موجود است. این دو شناسنامه با هم تفاوت هایی دارند و توجه به این تفاوت ها ضروری است. کاربرد اصلی شنا‌سنامه فنی ساختمان انجام و تسهیل پیگیری‌های حقوقی بین خریدار و فروشنده است؛ پس از اتمام کار ساخت و تحویل واحد خریداری شده به خریدار، خریدار می تواند این سند را با ساختمان ساخته شده انطباق دهد و اگر مغایرتی وجود داشته باشد، از طریق فرآیند های قانونی پیگیری کند.

به طور کلی اگر فردی بخواهد ساختمانی را بخرد یا تغییراتی در آن ایجاد کند باید حتماً اطلاعات جامعی در مورد آن داشته باشد که این اطلاعات شامل مشخصات فنی ساختمان است و برای دستیابی به این اطلاعات لازم است تا از مشخصات فنی و ملکی ساختمان کمک بگیرد. توجه به قانون دریافت شنا‌سنامه‌فنی و ملکی ساختمان بسیار مهم است و عدم توجه به آن باعث بی کیفیت شدن ساختمان های حاصل می شود. این موضوع در مبحث دوم مقررات ملی ساختمان (نظامات اداری) نیز عنوان شده است. با افزایش تعهد و نظارت در جامعه مهندس می توان در این زمینه فرهنگ سازی های لازم را انجام داد

نور طبیعی ساختمان و تاثیر آن در ساختمان سازی

محاسبه کردن جهتی که خانه به آن سمت قرار گرفته (وضعیت قرار گرفتن خانه نسبت به قطب شمال، جنوب، غرب، شرق) یکی از اولین گام­ هایی است که اگر می خواهیم خانه­ ی ما در مصرف انرژی کارآمد باشد، در نظر بگیریم. از نور طبیعی ساختمان، هنگام نقش کشی ساختمان می توان بهترین بهره را برد و دانستن جهتی که خانه در آن سمت و سو قرار دارد یکی از مولفه­ ها است و باید به آن توجه کنیم. زیرا جهت قرار گیری خانه، اتاق‌ها و روشنایی که از نور طبیعی ساختمان می توان بدست آورد، در ساعات مختلف شبانه روز، فصول و بسته به شرایط اقلیمی که خانه قرار دارد (گرم و خشک یا سرد ) استراتژی متفاوتی برای دریافت تابش نور طبیعی ساختمان باید در نظر گرفت. از طرف دیگر با توجه به شرایط محیطی و میزان دریافت نور طبیعی ساختمان می توان در نور پردازی ساختمان صرفه جویی کرد.

نور خورشید

نور طبیعی در معماری ساختمان بسیار اهمیت دارد خورشید منبع تامین نور طبیعی در ساختمان است و برای ایجاد نور طبیعی در معماری ساختمان مورد نیاز است. نور نه تنها نقش مهمی در ارزش گذاری بر عناصر معماری دارد بلکه یکی از عوامل مهم تعیین کننده فضا نیز محسوب می شود نور در دگرگونی ماهیت فضایی و کالبدی تاثیری بسیار دارد. نور طبیعی مناسب فضاهای شهری موجب کارایی بیشتر آنها در تمام اوقات شبانه روز شده و با حضور دائمی شهروندان در فضا به نوعی رونق اقتصادی مکان را نیز به همراه داشت.

برای شناخت و درک بهتر نور آن را به دو بخش نورهای طبیعی و مصنوعی تقسیم می کنند.زیبایی که به چشم می آید از پرتو نور و روشنایی است وگرنه در تاریکی ، زیبایی مفهمومی ندارد. بازتاب نوری که از جسم به چشم ما می رسد باعث می شود که ما بتوانیم آن را ببینیم.در طراحی دکوراسیون داخلی، نور در کنار عناصر و مفاهیم دیگر از قبیل ساختار ، نظم فضایی، مصالح ، رنگ و… مطرح می شود و در طراحی به عنوان یک عنصر مجزا باید نقش خود را ایفا کند.

یکی از مشخصه های نور طبیعی ساختمان دگرگونی آن در ساعات مختلف روز است. هر چند که خورشید برای ایجاد روشنایی طبیعی در یک ساختمان مورد نیاز است اما از آنجا که این نور سرانجام به حرارت تبدیل می شود، باید میزان تابش مورد نیاز برای هر ساختمان با توجه به نوع ساختمان و شرایط اقلیمی آن تامین شود چون اهمیت تابش آفتاب به نوع اقلیم منطقه و فصول مختلف سال بستگی دارد. در شرایط سرد حداکثر انرژی خورشیدی مورد نیاز بوده و ساختمان باید در جهتی قرار گیرد که بیشترین تابش آفتاب را دریافت نماید.

برعکس وقتی هوا گرم است جهت ساختمان باید به نحوی باشد که شدت آفتاب در دیواره های آن به حداقل رسیده و نیز امکان نفوذ مستقیم اشعه خورشید به فضاهای داخل وجود نداشته باشد به همین دلیل نحوه نورپردازی بنا در اقلیم های مختلف مثل گرم و خشک و حاشیه کویر و اقلیم گرم و مرطوب و سردسیر با هم متفاوت است و هر کدام در این مناطق بر حسب اقلیم خاص خود، نحوه نورگیری و نورپردازی خاصی را می طلبد.

نور طبیعی در معماری به 5 نوع تقسیم می شود:

1. نور شمال
2. نور جنوب
3. نور شرق (صبحگاهی)
4. نور غرب (غروب)
5. نور عمودی (پنجره های سقفی)

چگونه بدون استفاده از نقشه جهت خانه خود را بدانیم؟

خوشبختانه امروزه ابزارهای لازم برای محاسبه سریع و موثر جهت یابی یک خانه را در اختیار داریم.

بیایید ببینیم آنها چه هستند:

هر خانه یک مرجع دارد اگر آن را بدانیم، می توانیم مستقیماً آنرا بررسی کنیم. در غیر این صورت، می توانیم از آدرس و نقشه برای دریافت جهت خانه استفاده کنیم.

برای دانستن جهت خانه یا آپارتمان، یک نقطه از خانه را به عنوان مرجع در نظر بگیریم که مثلاً قسمت بالایی خانه با شمال مطابقت دارد. گاهی حتی می توانیم از قطب نمای دیجیتال استفاده کنیم.

قطب نما       

البته ساده ترین راه برای پیدا کردن جهت خانه و مسیر راه، استفاده از قطب نما است. به عقربه­ ی قطب نما نگاه کنیم که همیشه به شمال مغناطیسی اشاره می کند، بدین ترتیب می توانیم نماهای ساختمان را جهت یابی کنیم.

ممکن است هیچ یک از نماها موازی با یک نقطه یا جهات اصلی نباشد. در این صورت جهت خانه ما در مسیر میانی ​​مانند شمال غربی، جنوب غربی و … تعیین می شود.

نقشه های گوگل

گزینه دیگر استفاده از اپلیکیشنی مانند نقشه ­ی گوگل است که به ما امکان می دهد نقشه را نسبت به شمال میزان کنیم و با نوشتن آدرس منزل خود به سرعت جهت آن را بررسی کنیم.

جهت قرار گرفتن خانه ها و بهره وری انرژی آنها، جنبه هایی که باید در نظر گرفته شوند                    

همانطور که در مقدمه­‌ی بحث دیدیم، نحوه محاسبه جهت یک خانه در رابطه با بهره وری انرژی بسیار مهم است، زیرا به ما کمک می کند تا بدانیم چند ساعت آفتاب خواهیم داشت، و این امر بستگی دارد به اینکه کدام اتاق از خانه مان را در نظر داریم و اینکه  انرژی مورد نیاز ما برای تهویه مطبوع آنجا چقدر خواهد بود.

این به چه معناست؟ به عبارتی یعنی این که سیستم های تهویه مطبوع یا گرمایشی، تا حد زیادی به میزان نور و گرمای تامین شده توسط خورشید در نمای خانه­ ی خارجی ما و زمان تابش این نور بستگی دارد.

اما، البته، جهت قرار گرفتن خانه تنها عاملی نیست که در بهره وری انرژی آن تعیین کننده خواهد بود. کیفیت پوشش ساختمان، جلوگیری از نشتی در پنجره ها و درب ها، ضد آب بودن کف ساختمان و … از دیگر عواملی است که باید در نظر گرفته شود که بتوانیم بر اساس آنها عمل کنیم.

محاسبه صحیح جهت خانه­ ی به ما این امکان را می دهد که ساعات آفتابی و گرم بودن هوا را در مورد مصرف انرژی مد نظر داشته باشیم و در نتیجه از خانه ای کارآمدتر لذت ببریم.

نور شمال ساختمان

نور طبیعی ساختمان هایی که جنوبی هستند (در نیم کره شمالی) نور مستقیم دریافت نمی کنند. این نور، نوری پراکنده و بدون انعکاس یا سایه است که برای فضای تماشای تلویزیون، اتاق کار یا استراحت مناسب است. در این تابش نور طبیعی ساختمان، باید از پنجره های بلند و عریض استفاده کرد.

برای به دست آورن حداکثر مقدار نور بدون اذیت شدن از نور مستقیم خورشید، می توان از پنجره های بزرگ در جهت شمال استفاده کردو باید به یاد داشت که تابش نور مستقیم در غذا خوری، نشیمن و … می تواند سلب آسایش کند.

اگر خانه ما ملکی شمالی باشد، بیشترین نور را از جنوب دریافت می کند و تحت شرایطی می تواند نوری از شمال دریافت کنند که نوری غیر مستقیم است. بدون دریافت نور مستقیم خورشید، در طول روز از نور طبیعی همگن برخوردار خواهد بود. این نوع جهت ­ها، مناسب آب و هوای گرم می باشد. اگر خانه ما در یک منطقه سردسیر قرار دارد، جهت رو به شمال بر هزینه های گرمایشی ما تأثیر می گذارد و هزینه ­ها را بالاتر خواهد برد.

نور جنوب ساختمان

حرکت دورانی ظاهری خورشید نسبت به زمین ایجاد می شود به همین دلیل اگرچه خورشید همیشه از شرق طلوع می کند و در غرب غروب می کند برای کشورهای نیمکره شمال خورشید یک خط سیر جنوبی دارد و برای آنها که در نیمکره جنوبی هستند خط سیر شمال دارد به همین دلیل نور خورشید در نیمکره شمال در قسمت جنوب با انحراف بیشتر و شدت گرم کنندگی کمتر در زمستان است و برعکس آن در تابستان می باشد.

معمولا فرض می شود که نمای جنوبی بهترین جهت یابی برای فضاهای خانگی است یعنی برای محل اتاق نشیمن و فضاهای داخلی خانه از طرف دیگر به دلیل انعکاس های این نور روی شیشه ها و سطوح سیقلی مکان مورد نظر همیشه هم نور مناسبی برای کار کردن نیست در طول ماه های سرد سال شدت گرمی نور برای این اتاق های جنوبی کمتر از اتاق های رو به شمال است اگر مناطق نورگیری اتاق بزرگتر شود آنگاه نیاز به وجود محافظت از نور مستقیم خورشید در تابستان به وجود می آید مثل یک سایبان و ….

نور جنوبی سایه و انعکاس ایجاد می کند و اجازه می دهد که با حجم ها بازی شود و منظره زیبایی ایجاد می کند به همین دلیل اشیا را مقابل آن طراحی می کنند یا حتی با قرار دادن یک استخر در مقابل ایوان یا پنجره های اتاق نشیمن با استفاده از انعکاس های روی سطح اب که دائما در حرکت اند روی دیوارها و سقف مناظر دلربایی ایجاد می کنند . جدا از نتایج فیزیکی نتایج روانی این نور دارد که استفاده مناسب باعث احساس سرزندگی می شود

در سردترین مناطق، جهت رو به جنوب توصیه می شود. زیرا نور به طور مستقیم بر روی نمای اصلی ساختمان در خلال بیشتر ماه­ های سال می تابد، و این باعث صرفه جویی در گرمایش شده و خانه ما را نورانی کرده و بدین ترتیب حس وسعت را به ما القا می کند.

از طرفی در صورت گرم بودن منطقه، هزینه تهویه مطبوع افزایش می یابد و بسته به شرایط ممکن است مجبور به نصب سایبان برای در امان ماندن از تابش مستقیم آفتاب شویم.

نور غرب ساختمان

این نور در کشور ما چندان مناسب نیست. در تابش نور غربی، فضاهای در معرض این نور باید از نور عمودی خورشید هنگام غروب آفتاب محافظت شوند. با به اتمام رسیدن روز از شدت نور کاسته می شود اما انعکاس آن هنوز وجود دارد.

فضاهایی که نور شرق یا غرب را دریافت می کنند، به طور معمول در صبح یا بعد از ظهر، دارای نور های به وضوح چشمگیر هستند. به دلیل زاویه کم خورشید و تابش مایل نور به اعماق فضا وارد می شود و به همین سبب چنین فضایی با نور غرب و یا شرق، نورهایی روشن تر از اتاق با جهت گیری جنوب می باشند ولی در دیگر زمان های روز بیشتر شبیه به یک فضای دارای نور شمال با نور منتشر عمل می کنند.

نور شرق ساختمان

(نور صبحگاهی) نور شرقی بهترین روش ممکن برای بیدار شدن است. بنابراین اتاق خواب ها باید به گونه ای طراحی شوند که از نور جهت شرق که ضعیفتر و خنکتر است، بیشترین بهره را ببرند. همچنین بهتر است فضاها به گونه ای چیده شوند که آشپزخانه، نشیمن و اتاق غداخوری نیز از این نور بهره ببرند. این نور در زمانی معین، سایه نیز تولید می کند که برای تزیین فضاها می توان از آن استفاده کرد.

سخن پایانی

همانطور که در این مطلب در رابطه با جهت خانه در برابر نور طبیعی ساختمان سخن گفتیم، در پس هر تصمیمی که ابتدا به نظر آسان می رسد، در واقع یک جنبه کلیدی از مسکن وجود دارد. باید تصمیم گرفت که باتوجه به نوری که به سمت خانه می‌تابد چه هدفی را میخواهیم.

به عنوان مثال، ممکن است بخواهیم اتاق نشیمن و آشپزخانه ما غالباً روشن باشد و اتاق خواب نور کمتری دریافت کند یا برعکس. در هر صورت، اکنون که می دانیم که جهات مختلف نور چه مزایایی دارند و کمترین و بیشترین حالت تابش نور طبیعی ساختمان در چه جهتی است، می توان نقشه را بصورت بهینه با مصرف انرژی و بهترین حالت روشنایی برای ساختمان در نظر گرفت.