Tag Archives: ماشین آلات ساختمانی
ماشین آلات ساختمانی (Construction Machinery)
انتخاب، به کارگیر ی و مدیریت ماشین آلات
در پروژه‌های عمرانی حوادث بسیاری رخ می‌دهند و می‌توان گفت که صنعت ساخت‌وساز از مخاطره‌آمیزترین کارهای دنیا است. یکی از مهم‌ترین حوادث، سوانح مربوط به ماشین آلات است. میزان حوادث مربوط به ماشین آلات بالا بوده و بسیار مرگ‌آور هستند. رخداد حوادث در پروژه‌های ساختمانی سبب خسارات مالی و جانی شده و علاوه بر آن هزینه‌های غیرمستقیم دیگری نیز به همراه دارد. کنترل و مدیریت حوادث بسیار مهم است. هر چند نمی‌توان این حوادث و ریسک اتفاق افتادن آن‌ها را به صفر رسانید اما می‌توان با رعایت اصول ایمنی میزان این حوادث را کاهش داد. طبق آمار می‌توان گفت که بیش از 90 درصد سوانح حین کار عمرانی قابل‌پیشگیری و کنترل هستند چرا که منشأ بسیاری از سوانح خطاها و بی‌دقتی‌های انسانی است.
عوامل بسیاری مانند شرایط جوی، مقررات و آیین‌نامه‌ها، ماشین آلات و… در سرعت کار و مقدار کار انجام شده مؤثر هستند. در این میان ماشین آلات از عوامل بسیار مؤثر هستند. کنترل ایمنی در یک کارگاه ساختمانی آسان نخواهد بود چرا که افراد و ماشین‌آلات دائماً در حرکت و جابه‌جایی هستند. در این میان، بیشترین سوانح در مورد سقوط، ریزش آوار، سقوط ابزار و حوادث ماشین‌آلات است. حدود یک‌سوم از حوادث کارگاه‌ها مربوط به ماشین آلات است. رانندگان ماشین آلات و افرادی که با تجهیزات ویژه کار می‌کنند باید گواهینامه ویژه آن کار را داشته و از دستورالعمل‌ها و خطرها به خوبی آگاه باشند.
انواع ماشین آلات ساختمانی
ماشین آلات بسیاری همچون بیل مکانیکی، لیفتراک، تاورکرین، دریل، گریدر و تراکتور در یک کارگاه عمرانی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در پروژه‌های بزرگ، ماشین‌آلات و تجهیزات بخش اصلی هزینه‌های پروژه را به خود اختصاص می‌دهند.
در نتیجه، نقش ماشین‌آلات و نحوه انتخاب و مدیریت صحیحشان یکی از ارکان مهم در موفقیت هر طرح و پروژه است. هزینه‌های بهره‌برداری ماشین آلات شامل هزینه‌های سوخت، روغن‌کاری، نگهداری و تعمیر و نیروی کار است. روش‌های استفاده از ماشین‌آلات متفاوت بوده و شامل خريداری، اجاره، اجاره به شرط تمليك و خريد اقساطی يا همراه با وام می‌شود.
سازندگان ماشین آلات 2 هزار ساعت كار ساليانه و 5 سال عمر مفيد برای حداکثر زمان کار ماشین‌آلات توصیه می‌کنند؛ اما بيشتر كارهای ساختمانی در روزهای كاری 8 ساعته و هفته‌های كاری 5 روزه انجام می‌گیرد. به اين صورت حداكثر كار در سال حدود 2040 ساعت انجام می‌شود. ماشین آلات ساختمانی به چند دسته تقسیم می‌شوند:
- ماشین‌های ساختمانی
- ماشین‌های خاک‌بردار
- ماشین‌های گود بردار
- ماشین‌های تسطيح و آماده‌سازی
- ماشین‌های دريل و جاگذاری لوله
- آسیاب‌های سنگ‌شکن يا دانه‌بندی ماسه
- ماشین‌های شستشو
- ماشین‌های بتن ساز ثابت و متحرك
- ماشین‌های انتقال بتن و ماشین‌های ساخت بتن مسلح
حوادث ماشین آلات ساختمانی
در اثر حرکت ماشین آلات و عملیات اجرایی حوادث بسیاری نظیر جراحات شدید و نقص عضو در کارگاه‌ها رخ می‌دهد. عدم مهارت رانندگان ماشین‌آلات، راندن در سرعت غیرمجاز و عدم آگاهی و آموزش کافی عموماً سبب بروز تصادفات در حین کار می‌شود. علل اصلی این حوادث عبارت‌اند از:
- برخورد افراد با ماشین‌آلات
- واژگون شدن ماشین آلات
- برخورد وسایل نقلیه با یکدیگر
- آتش‌سوزی وسایل نقلیه
- برخورد با بارهای مهار نشده
- سقوط کارگران از روی ماشین‌آلات
مسائل ایمنی ماشین آلات ساختمانی
مسائل ایمنی باید به خوبی در محیط کار رعایت شوند تا ریسک وقوع حوادث کمتر شود. رعایت مسائل ایمنی شامل موارد زیر است:
- تأمین میدان دید کافی برای راندن ماشین آلات و عبور و حرکت افراد با ایجاد روشنایی کافی.
- نصب تابلوها و علائم هشدار مناسب و واضح که برای کلیه افراد مفهوم بوده و در روز و شب نیز به خوبی دیده شود.
- تفکیک محل عبور افراد و ماشین آلات در کارگاه‌های بزرگ و شلوغ.
- فراهم کردن شعاع چرخش کافی و محل مناسب برای حرکت ماشین آلات.
- لازم است بعد از پایان کار ماشین در حالت ترمز کامل متوقف شود، جام یا تیغه ماشین در تماس با زمین قرار گیرد و سوییچ ماشین بیرون آورده شود.
- در صورت کافی نبودن میدان دید راننده و وجود کارگران در اطراف ماشین باید یك نفر برای فرمان دادن به راننده در محل حضور داشته باشد.
- لوله‌ها و بخش‌هایی از ماشین که در اثر کار داغ می‌شوند، باید علامت‌گذاری شوند تا از سوختگی اتفاقی کارگران پیشگیری به عمل آید.
- در زمان سوخت‌گیری باید موتور خاموش باشد و سیگار کشیده نشود.
- توجه به واژگونی هنگام کار در شیب.
یکی از خطرناک‌ترین حوادث مربوط به ماشین‌آلات، حرکت رو به عقب ماشین‌آلات است. هم‌چنین، بارگیری و تخلیه بار نیز از چالش‌ها و محل بروز حوادث است. از رایج‌ترین مشکلات حین بارگیری برخورد بار و ابزار رها شده از ماشین آلات در زمان بارگیری یا حمل بار است.
کارگرانی که در کنار ماشین‌آلات باری همچون لیفتراک، جرثقیل‌ها و کامیون‌ها فعالیت می‌کنند، ریسک بالای برخورد با ماشین آلات و بار را دارند. در این میان برخی از ماشین‌آلات به ایمنی و توجه بیشتری نیاز دارند؛ مانند تاورکرین‌ها. تاورکرین‌ها بسیار پر ریسک بوده و کار با آن‌ها نیازمند دقت و اپراتوری قوی است.
انتخاب ماشین آلات
انتخاب درست ماشین‌آلات و متناسب با کاری که انجام می‌شود بسیار مهم است چرا که باعث افزایش بهره‌وری، کاهش زمان کار و کنترل هزینه‌ها می‌شود. در انتخاب ماشین آلات نکات بسیاری اهمیت دارند و توجه به دستورالعمل‌های سازنده بسیار مهم است. برای مثال در مواردی ماشین‌آلات به تجهیزاتی محافظ مانند سازه‌های محافظ احتیاج دارند.
عوامل بسیاری در انتخاب ماشین‌آلات مؤثر هستند برای مثال نوع کار تعیین می‌کند که یک ماشین بزرگ انتخاب شود و یا چند ماشین کوچک با هم مورد استفاده قرار گیرند. هم‌چنین، مدت زمان پروژه و سرمایه در دسترس برای ماشین‌آلات نیز مهم است.
در مواردی یک ماشین علی رغم بازدهی مناسب کمیاب است و لازم است تا برای ماشین مورد نظر بسیار صبر کرد و این مسئله می‌تواند اثر سوئی بر روند پروژه بگذارد. وضعیت توپوگرافی، شیب زمین و شرایط جوی نیز می‌توانند در انتخاب ماشین آلات نقش مؤثری داشته باشند. بودجه‌ی یک پروژه در گزینش ماشین‌آلات بسیار مهم است.
انتخاب ماشین آلات متفاوت بر هزینه‌های پروژه تأثیر می‌گذارد. به علت کمبودهای مالی گاهی لازم است از ماشین آلات مشخصی استفاده شود، در شرایطی هم به دلیل نبود محدودیت‌های مالي امکان استفاده از ماشین‌آلات مختلف و دلخواهی كه سرعت و كيفيت مطلوب را دارند وجود دارد.
برخی مسائل مؤثر در انتخاب ماشین آلات شامل موارد زیر است:
- استفاده و دسترسی ایمن و آسان به ماشین‌آلات بسیار مهم است. راحتی کار و عملکرد ماشین‌آلات باید حتماً مورد توجه قرار گیرد. راحتی کار شامل تعمیر آسان و در دسترس بودن قطعات یدکی است.
- توانایی ماشین‌آلات و داشتن استحکام و قدرت کافی و مناسب بسیار مهم است. توانایی ماشین‌آلات بر اساس دفترچه راهنما آن‌ها قابل بررسی است.
- نوع و حجم کار.
- بازدهی و کارایی.
- هزینه‌ها و بودجه پروژه.
- مشخصات فنی پروژه.
- مدت زمان پروژه.
نگهداری و تعمیر ماشین آلات (نت)
به صورت متداول نگهداری کارهایی نظیر تميز كردن، بازديد، تنظيم، جايگزينی منظم قطعات و جوشكاری است اما تعميرات تنظيم و تعویض قطعات خراب شده است. سرویس، اصلاح و تعمیر ماشین آلات جزئی از نگهداری از ماشین آلات است. هرگونه مشکل و نقص در حرکت ماشین‌آلات بسیار مهم است و باید بلافاصله تعمیر و بررسی شود.
ایمنی و کارکرد درست ماشین‌آلات مانند تایرها، ترمز و… باید مرتباً چک شوند. بازرسی‌های ادواری و منظم بسیار مهم هستند و از حوادث حین کار جلوگیری می‌کنند. بازرسی‌های روزانه و قبل از شروع کار بسیار حیاتی هستند. حتماً باید توجه شود که در صورت تشخیص وجود نیاز به تعمیر در ماشین‌آلات نباید وسیله به هیچ عنوان تا زمان ایمنی کامل کار کند.
در حالی که برخی سرپرستان کارگاه‌ها جهت جلوگیری از کند شدن روند کار به بحث تعمیرات توجه نمی‌کنند و یا با استفاده از ماشین آلات در ظرفیت‌های نامناسب روند خرابی را شدت می‌بخشند. نگهداری و تعمیرات ماشین‌آلات (نت) در کنترل هزینه‌های کار با ماشین‌آلات و در نتیجه هزینه کلی پروژه نقش دارد و در صورتی که به درستی انجام شود باعث افزایش راندمان کار می‌شود.
محیط کار در خرابی ماشین آلات و تشخیص آن بسیار مؤثر است. در صورتی که خاک محل آلوده باشد روغن‌ریزی و سایش به سادگی قابل تشخیص نخواهد بود. هم‌چنین، میزان مهارت راننده و تعمیرکار در رخداد و نرخ رخداد خرابی‌ها مؤثر است. نحوه به کار گرفته شدن ماشین، میزان مهارت راننده، نظارت ادواری مناسب و روغن‌کاری صحیح گام‌های مؤثر در کار با ماشین‌آلات هستند. انتخاب لاستیک مناسب نیز بسیار مهم است. لاستیک نباید زیاد داغ شود و مقاومت غلطشی خوبی داشته باشد. لاستیک‌های رادیال بسیار مناسب هستند. نگهداری مناسب از ماشین آلات شامل توجه به نکات زیر است:
- روغن‌کاری مناسب.
- جلوگیری از ورود گرد و خاک و آب به موتور.
- نگهداری سوخت در محل مناسب و تمیز.
- پر کردن سوخت در پایان روز صورت گیرد تا در طول شب رطوبت در مخزن جمع نگردد.
تاکتیک‌های نگهداری و تعميرات (نت):
روش های مختلفی برای نگهداری و تعميرات (نت) وجود دارد. این روش‌ها به شرح زیر هستند:
- تعمير بعد از وقوع خرابی:
این روش زمانی استفاده می‌شود که تعمیر بر ايمنی تأثیرگذار نباشد، منجر به توقف ماشين و يا بروز ضايعات نگردد، هزينه تعمير پايين باشد و قطعات يدكی به ميزان كافی در دسترس باشد.
معایب روش تعمير بعد از وقوع خرابی:
- كاهش ايمنی كار با ماشین آلات
- عدم برنامه‌ریزی دقيق در انجام و تحويل به‌موقع كارها و سفارش‌ها
- نياز به گروه تعميراتی قوی و آماده به کار
- افزايش زمان تعميرات به علت مشاهده خرابی‌های فرعی در هنگام تعمير خرابی
- نياز به ذخيره و انبار كردن وسيع قطعات
2 . نگهداری و تعميرات (نت) زمان‌بندی شده:
این روش زمانی مناسب است که یک رابطه معقول بين عمر قطعه و خرابی باشد. معایب نگهداری و تعميرات (نت) زمان‌بندی شده:
- باز و بسته كردن قطعات می‌تواند باعث آسيب شود.
- باز و بسته کردن قطعات بدون دقت کافی باعث آسيب و بروز عيوب می‌شود.
- تعميرات زمان بندی شده می‌تواند سبب تعويض قطعاتی شود كه هنوز بخش قابل توجهی از عمر مفيد آن‌ها باقی مانده است.
- نياز به انجام تنظيمات بعد از انجام تعميرات ممكن است باعث توقف كوتاه مدت ماشين گردد.
3 . نگهداري و تعميرات (نت) بر پایه شرايط كاركرد:
این روش یک متد جدید است. با کمک گرفتن از ابزارهای اندازه‌گیری عیب‌یابی صورت گرفته و شرايط فنی ماشین آلات در حين کار مشخص می‌شود و بر این اساس تعیین می‌شود كه در چه موقع نگهداری و تعمیر نیاز است.
4 . عیب‌یابی خرابی‌های پنهان:
خرابی‌هایی كه در اثر رخ دادن يك خرابی ديگر مشخص می‌شوند، خرابی‌های پنهان هستند. برای مثال، زمانی كه ژنراتور اصلی خراب شود، خرابي ژنراتور يدكی كه مشكل دارد معلوم می‌شود. باید در برنامه‌های عیب‌یابی این خرابی‌ها مشخص شوند.
5. سرویس‌های روزمره:
سرویس‌های روزمره برای ماشین آلات همچون امور بهداشت فردی است و در دسته فعالیت‌های روتين است. این امور شامل روغن‌کاری و آچارکشی است.
آموزش مهارت‌های نگهداری و تعميرات از ماشین آلات (نت)
استفاده از نیروی کار آموزش ندیده سبب افزایش هزینه‌های نگهداری، کاهش ایمنی و افزایش توقف کار می‌شود. رانندگان و نیروی تعمیر باید مهارت‌های لازم نگهداری و تعميرات را داشته باشند و آموزش‌های لازم را ببینند و تمامی این افراد باید با ساختار ماشین آشنا باشند.
استانداردها و دستورالعمل‌های کار با ماشین آلات
- نشریه شماره 448: مديريت نگهداری و تعمیرات ماشین آلات عمرانی.
- نشریه شماره 449: مديريت بهره‌برداری ماشین آلات عمرانی.
جمع‌بندی
یک پیمانکار مناسب و متخصص با بهره‌گیری از دانش و تجربه خود بهترین و مناسب‌ترین ماشین آلات را انتخاب کرده و به طور پیوسته کارکرد آن را پایش می‌کند و در صورت نیاز تعمیرات مناسب را انجام می‌دهد. داشتن دانش مدیریت ماشین آلات در یک کارگاه عمرانی سبب کنترل زمان و هزینه شده و ایمنی را در حین کار بسیار بالا می‌برد.
افزایش ایمنی خود به طور غیرمستقیم بر سه رکن اساسی هر پروژه یعنی کیفیت، هزینه و زمان مؤثر خواهد بود.یک مدیر پروژه مناسب با برنامه‌ریزی به موقع مدیریت تجهیزات و ماشین‌آلات را برای کوتاه‌مدت و درازمدت انجام داده و تمامی منابع و ماشین آلات مناسب را در زمان مناسب در پروژه فراهم می‌کند.
انجام آناليز اقتصادی كمك مؤثری در گزینش نوع و نحوه به کارگیری ماشین‌آلات می‌کند و از طرف دیگر اهميت زیادی در تخمين قيمت کار برای كارفرما دارد. نگهداری دقيق و تعميرات سریع باعث حفظ دارايی پيمانكار و موفقیت او می‌شود. پيمانكار با ثبت پیوسته اطلاعات مربوط به تعميرات ماشین آلات می‌تواند هزینه‌های آینده را برآورد و پیش‌بینی کند.
مطالب مرتبط: